හෙන්රි ජයසේන.......(.ගීතරචකයෙකු කවියෙකු ලෙස පමණක් නොව වේදිකාව සිනමාව යන අංශ තුනේම ඔහු දස්කම් පාන ලදී.)1931 ජූලි 6වැනිදා ගම්පහ බ්රැන්ඩියමුල්ලේ උපත ලද හෙන්රි ජයසේනගේ මව නවගමුවගේ සිසිලියා පෙරේරාය. පියා බස්තියන් කෝරලගේ ඇල්බට් රුද්රිගෝ ජයසේන විය. ඔහු වෙළෙඳ ව්යාපාරිකයෙකි. කුඩා හෙන්රි ජයසේන ඇතිදැඩි වුයේ මව් සෙනෙහස තුළ නොව කුඩම්මාගේ සෙනෙහස යටතේය හෙන්රි කුඩා කල ඔහුගේ පවුලේ උදව්යත් ගමේ උදව්යත් ගමේ යහලුවන් ඔහුව හැදින් වුයේ චන්ද්රසේම යන නම්නි. නිවසේදී සිංහල, ඉංග්රීසි, හා ගණිතය අධ්යාපනය ලැබූ හෙන්රි, මුලින්ම පාසල් ගියේ ගම්පහ බ්රැන්ඩියමුල්ල රෝමානු කතෝලික පාසලට ය. ගම්පහ ලොරෙන්ස් විද්යාලයෙන් සහ කොළඹ තර්ස්ටන් විද්යාලය, නාලන්දා විද්යාලයෙන් ඔහු උසස් අධ්යාපනය ලැබීය.මෙතුමාගේ ජීව්තයේ තවත්වැදගත්ම සංසිද්දියක් වන්නේ 1945 න් පසු කොළඹ නාලන්දා වේදි ඔහු ප්රථම වරට වේදිකා නාට්යකට රංගනයෙන් දායක ව්මයි ඵ් ඉන්දියානු දේව කතාවල සත්යවාදි හරිෂ් තුලින්බ්හිවු හරිෂ්චන්දු නම් නාටකයේ පුංච් රෝහිත කුමරා ගේචරිතයට පණ පෙව්මයි ඵහිදි මෙතුමා ප්රථම වරට තම ජීව්තයේ දී ගුණපාල මලලසේකර මැතිතුමන් ගේ ආශිර්වාදයට පත්ව්ය පසු කාලීනව ඔහු නියත වේදිකාවට පැම්ණිමට මෙම සිදුව්ම බොහෝ සේ ඉවහල් ව්ය නාලන්දා විද්යාලයේ අධ්යාපනය ලබමින් සිටි කාලයේදී, සිරි පෙරේරා (යූ.එස්. පෙරේරා - සිරි අයියා) නිෂ්පාදනය කළ හරිස්චන්ද්ර නාට්යයේ රෝහණ කුමාරයාගේ චරිතය ඔහු නිරූපනය කළේය. එය ඔහුගේ වේදිකාවට තැබූ පළමු පියවර විය.
ආරම්භක සභාපති ලෝක අක්ෂි දාන සංගමය දේශබන්දු අක්ෂි ශල්ය වෛද්ය හඩ්සන් සිල්වා, කරුණාරත්න අබේසේකර, හිටපු දේශිය වෛද්ය ඇමති ගෞරවණීය වෛද්ය ධර්මසේන ආටිගල, හිටපු වැවිලි ඇමති ගෞරවණීය රුපා කරුණාතිලක, සිංහලයේ මහාසම්මත භූමිපුත්ර පක්ෂයේ නායක ආචාර්ය හරිශ්චන්ද්ර විජයතුංග, හිටපු සිලෝන් ක්රිකට් ක්රීඩක හා එන්ගලන්ත ලැන්කශයර් ක්රීඩක ස්ටැන්ලි ජයසිංහ, වෛද්ය ගුණදාස අමරසේකර, ප්රවීන චිත්රපට නළු රවීන්ද්ර රූපසේන, කීර්තිමත් සිවිල් නිලධාරි රිජ්වේ තිලකරත්න ජයසේනයන්ගේ කොළඹ නාලන්දා විද්යාලයයේ සමකාලීනයෝය.
වසර 2003 දී ඔහු ඉගෙන ගත් නාලන්දා විද්යාලය ඔහුට නාලන්දාවේ වැදගත්ම ආදි සිසුවාට පිරිනමන නාලන්දා කීර්ති ශ්රී සම්මානය පිරිනැමුවේය.
අ.පො.ස උ/පෙළ නිමවා ඵහි ප්රතිඵල ඵනතුරු හෙන්රි ජයසේනයන් කොළඹ රෙජිස්ත්රාල් කාර්යාලයේ තාවකාලික ලිපිකරුවකු ලෙස වැඩ කරන ලදී. අනතුරුව ඵම උසස් පෙල ව්භාග ප්රතිපල මත ඔහු අධ්යාපන දෙපාර්තුමේන්තුවේඉංග්රිසි උපගුරු මුල්පත් ව්ම භාරගන්නා ලදී. ඵ් අනුව 1950 දී සිංහල ප්රාථම්ක පාසලේ ඉංග්රිසි උපගුරු තනතුරට පත් වී පදියැල්ලට යන ලදී ඵහිදී ඵම පාසලේ දුප්පත් ළමුන්ගේ අඩු ලුහුඩුකම් දැක ඵ් දරුවන් ගේ දුප්පත්කම පරදා අධ්යාපන නගා සිටු ව්මට ව්ශාල මෙහෙවරක් කරන ලදී මේ සදහා ඔහු ප්රථම වරට ඵම දුප්පත් පාසලේ දී තම කළා දිව්යේ මංගල සමරුව තබන ලදී. එනම් නාට්යක් පිටපත් කර රඟ දක්වා අධාර එකතු කර ගැනිමයි ඵ් සදහා ඔහු ව්සින් තෝරා ගනු ලැබුවේ රාමායනයේ පරිඡෙදයකි. එය ජනකී නම් ව්ය එම නාට්ය තුලින් උපයාගත් මුදලින් දුප්පත් දරුවන්ට පොත් පත් ලබා දුනි මෙලෙස කාගේත් සිත් දිනා ගනිම්න් එම පාසලේ වැඩකටයුතු කරගෙන ගියත් ඔහුට එම පාසැලෙන් සමුගැනීමට සිදු ව්යනිශ්ශංක අයියා ගේ දැනුම් දිම මත 1951 දී පාසැල් ගුරුකමට සමුදී ලිපිකරු සේවයට එක්ව්මට ඔහුට සිදු ව්ය. සිත යටින් ගුරු ජීව්තයට ආදරය කරම්න් දියතලාවේ ප්රසිද්ධ ඉංජනේරු කාර්යාලයේ සේවයට එක්ව්ය දියතලාවේදී ඔහුගේ ජීව්තයට රසබර අත්දැකීමක් එක්වීය ඒඔහු එක්තරා පාසැල්යන තරුණියකට පෙම් කිරීමයි එහෙත් එය අසාර්ථක ඒකපාර්ශවීය ප්රේමයක් ව්ය.
ඵතුමා කුඩා කල සිටම වේදිකාව පිළිබද සිහින මවම්න් ප්ර්වත් වු අයෙකි.ඵනම් ගම්පහ පාසැලට යම්න් අධ්යාපනය හදාරද්දීම ඔහු වේදිකාවට ඩැඩිව ඇළුම් කලේය ව්ශේෂයෙන් ම මේ සදහා අනුබල දෙම්න් ඔහුව ඒ දෙසට නැඹුරු කර ලද්දේ ඵරික් නම් ඥාති සොහොයුරකු ව්සිනි මේ අතැරින්සිදු වු සුව්ශේෂි සිදුව්ම වන්නේ බී ඵ් ජයමාන්නගේ මීගමුවේ ම්නර්වා කණ්ඩායමේ රුක්මණී දේව්ය ප්රමුඛකරගනිමින් සැගවුණු පිළිතුර නමින් වේදිකා නාට්යක් රඟ දැක්ව්මයි ඒදෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු සමයේය ළමා කල උන් හෙන්රි රුක්මණී දේව්ය දැක තම ජීවිතයේ සිහින අතරට වේදිකා සිහිනය ද ඵක්කර ගත්තේය
ඵහෙත් ඔහු තුළ මේ නාට්ය සදහා වන ඇල්ම පිළිබද ඔහුගේපවුලේ අයට මහත් බිය ගෙන දෙන්නක් විය ඵම අනියත බිය හේතු කොට ගෙන තම සොහොයුරකු වන නිශ්ශංක අයියාගේ මග පෙන්ව්ම යටතේ ගුවන් විදුලියට ඵක් විමට සිදු විය. ඵහිදි ඔහු ගුවන් විදුලියේ රෙඩියෝ සිලෝන් හි සිරි අයියා ගේ ළමා තීරයට ඵක් විය. මේ ගුවන් විදුලි වැඩසටහන ඔහුව කොළඹ විද්යලයකට ඇතුලත් කිරීමට ද හේතු ව්ය. ඵ් කෙසේ වුවද මෙම ගුවන් විදුලිය වැඩසටහන පසුකාලිනව ඔහුගේ වේදිකා රංගනයේදි Stage Fright හෙවත් වේදිකා භීතිය නැති කිරීමට සමත් වු බව වරෙක ඔහු ව්සින්ම පවසා තිබේ.
හෙන්රි, සිංහල වේදිකාව තුළ නොමැකෙන නමක් සනිටුහන් කළ නාට්ය රැසක් නිෂ්පාදනය කළේය. 1951 දී නිෂ්පාදනය කළ ජානකී ඔහුගේ පළමු නාට්යය විය. එය ඔහු එවකට සේවය කළ දෙහිපේ පදිය පැළැල්ල ප්රාථමික විද්යාලයේ සිසුන් හා ගුරු මණ්ඩලය සමඟ කළ නාට්යයකි. මීට අමතරව හෙන්රි ජයසේනගේ නාට්ය නිර්මාණ වන්නේ මනමාලයෝ - පරිවර්තන (1953)වැදගත්කම - පරිවර්තන(1954),ඇත්ත කුමක්ද? - පරිවර්තන (1955)පව්කාරයෝ -ස්වත්රන්ත්ර (1959)ජනේලය -ස්වත්රන්ත්ර (1962)කුවේණි -ස්වත්රන්ත්ර (1962)තවත් උදෑසනක් - ස්වත්රන්ත්ර (1946)මනරංජන වැඩවර්ජන - ස්වත්රන්ත්ර (1965)අහස් මාළිගා - පරිවර්තන(1966)හුණු වටයේ කථාව -පරිවර්තන (1967)අපට පුතේ මගක් නැතේ -ස්වත්රන්ත්ර(1968)දිරිය මව සහ ඇගේ දරුවෝ-පරිවර්තන (1972)මකරා - පරිවර්තන(1973)සරන සියොත් සේ පුතුනි හඹා යන -ස්වත්රන්ත්ර (1975)සිරිසඟබෝ - (ජෝන් ද සිල්වාගේ සිරිසඟබෝ නූර්ති පිටපත යළි නිශ්පාදනය )ජයතු ලංකා - 1983 මෙතුමා ගේ නාට්ය නිර්මාන වේ.
මෙතුමා විසින් පරිවර්තනය කරන ලද බ්රටෝල් බ්රෙෂ්ට්ගේ "ද කොකේසියන් චෝල්ක් සර්කල්" නම් නාට්ය හුණුවටයේ කතාව නමින් මෙරට ඉතා ප්රසිද්ධියක් ලැබීය.මීට දශක තුනකට පෙර ඔහු නිෂ්පාදනය කළ බර්ටෝල් බ්රෙෂ්ට්ගේ "ද චෝක් සර්කල්" (හුණු වටයේ කථාව) මෙරට පරිවර්තන නාට්ය කලාවේ මුදුන් මල්කඩ ලෙස පිළිගැනේ. හෙන්රිගේ හුණු වටයේ කථාව පරිපූර්ණ නාට්යයක් පමණක් නොව, නාට්යකරුවෙකු ලෙස හෙන්රි ජයසේන විකාශනයේ කූටප්රාප්තිය පමණක් නොව, එය නූතන සිංහල නාට්ය කලාවේ විකාශනයේ අතිශය වැදගත්බවක් ද ගෙන ඇත. ඔහු අනුගමනය කළ ශෛලිගත , ස්වභාවික හා මිශ්ර රංග රීතිය තුළ ගීතයද සුවිශාල මෙහෙවරක් කළේය. හෙන්රි කවදත් ගීතයට හා සංගීතයට ලොල් කළ නාට්යකරුවෙකි. ජනේලය, කුවේණි, තවත් උදෑසනක්, දිරිය මව, අපට පුතේ මගක් නැතේ, සරන සියොත් සේ පුතුනි හඹා යන ආදී නාටය ඊට නිදසුන්ය. ඔහුගේ ගීත ජනේලයේදී හාස්යය උපදවයි. කුවේණි නාට්යයේදී දාර්ශනික විය. තවත් උදෑසනක් හි සෞන්දර්යාත්මක විය. හුණු වටයේ කථාවේ දී නව නඑ රසයෙන් අනූන විය.
මේක තමයි කන්තෝරුව - මහ රැජිනගෙ කන්තෝරුව (ජනේලය )
නොහඩන් කුමරුනි ඇවිල යසෝ ගිනි...
සත් සියක් රත් මල් රැගෙන මම...(කුවේණි)
උදෑසනක් තවත් උදාවෙලා ඇවිත්...(තවත් උදෑසනක්)
පුත නොබලන් හෙළ ගැඹුරුයි...
යුද්දෙට මං ගියා...(හුණු වටය)
ආදී ගීත නොඇසූ ප්රේක්ෂකයෙකු සිංහල නාට්ය රසිකයන් අතර නොමැති තරම්ය. ගීතරචකයෙකු කවියෙකු ලෙස පමණක් නොව වේදිකාව සිනමාව යන අංශ තුනේම ඔහු දස්කම් පාන ලදී.1962 දී නාට්ය ශිල්පිනියක වන මානෙල් ජයසේන හා විවාහ වූ හෙන්රි, එක් දරු පියෙකි. සෞම්ය සුධාරක ජයසේන ඔහුගේ එකම පුතුය.හෙන්රි 1959 සිට 1996 දක්වා වසර 39 ක කාලය තුළ චිත්රපට 28 ක පමණ රඟපා ඇත. ඔහු රඟ පෑ ගම්පෙරළියේ පියල්ගේ චරිතය ප්රේක්ෂකයන්ට කිසිදා අමතක නොවන චරිතයක් විය. චිත්රපටය රූපගත කිරීමට පෙර ඊට පාදක වූ 'ගම්පෙරළිය' 15 වරක් කිය වූ බව (චරිතය අවබෝධ කර ගැනීමට) හෙන්රි පවසයි.1959 ශ්රී 296 ,ගැහැණු ගැට 1963 වෙන ස්වර්ගයක් කුමටද ,සුහද සොහොයුරෝ,ගම්පෙරලිය 1964 හෙට ප්රමාද වැඩියි 1966 සිගිරි කාශ්යප 1968 දහසක් සිතුවිලි 1972 අතීතයෙන් කතාවක් 1976 මඩොල් දුව 1977 මරුවා සමග වාසේ 1979 පළගැටියෝ ,දුටුගැමුණු ,හදයා 1980 ගඟ අද්දර ,හංස විලක් 1981බද්දේගම ,සොල්දාදු උන්නැහේ ,සුරිය කාන්ත 1982 තණ ගිරවි ,කඩවුන පොරොන්දුව 1983 කලියුගය 1984 හිම කතර ,අම්මයි දුවයි 1986 අවුරුදු දා 188 සදකඩ පහන 1996 අමාන්තය 2002 පුංචි සුරංගනාවී ඔහු ගේ රංගන ප්රතිභාවෙන් කල එලි විය.
1982 ආරම්භයත් සමඟ රුපවාහිනිය මෙරටට පැමිණී තැන් සිට සිනමා සහ නාට්ය ක්ෂේත්රයේ කුසලතා දැක්වූ ලාංකීය කලාකරුවෝ ක්රමයෙන් රුපවාහිනිය හරහාද ප්රේක්ෂකයන් ඇමතූහ. 1983-88 කාලයේ හෙන්රි ශ්රී ලංකා රුපවාහිනී සංස්ථාවේ අධ්යක්ෂ ජනරාල් ධුරය හෙබවූ අතර ඒ කාලය තුළ ඔහුගේ පරිපාලනමය හැකියාව ප්රත්යක්ෂ කරන්නට වු නිසා ඔහුගේ කලා දායකත්වය අඩු විය.
1990 දශකයේ ඔහු මෙරට ජනතාව අතරට වඩාත්ම පිවිසියේ ඔහුට වඩාත් හුරු පුරුදු නාට්ය හා චිත්රපට මාධ්යයෙන් නොව ටෙලි නාට්ය තුළිනි. නෑදෑයෝ, දු දරුවෝ, මානව වාරණ වැනි ජනප්රසාදයට පත් වූ මාලා නාටක කීපයක කුශලතා දැක්වීමට හෙන්රි සමත් විය. නාට්යකරුවෙකු ලෙස පමණක් නොව සාහිත්යධරයෙකු ලෙසද සිය කුසලතාව පළකළ හෙතෙම මිනිසුන් වූ දරුවෝ (1965), ලාසරස් (1999) යන නවකථා දෙකක් පළ කරන ලදී. තම ජීවිත කථාව කරළියක කථාවක්, නිම් නැති කථාවක් 1, 2 ලෙස වෙළුම් තුනකින් 1996 දී පළ කර තිබේ.
සිය දීර්ඝ නාට්ය චාරිකාවේ දී අවස්ථා කීපයකදීම ඔහු සම්මාන වලින් පිදුම් ලැබීය. 1963 දී කුවේණි නාට්යය රාජ්ය නාට්ය උළෙලේ හොඳම රචනය, හොඳම නිළිය, නිෂ්පාදනය, සංගීතය යන අංශ වලින් සම්මාන ලැබීය. 1979 'හඳයා' චිත්රපටයේ රංගනයට හොඳම සහය නඑවාට හිමි සරසවි සම්මානයද, හංස විලක්, බැද්දේගම යන චිත්රපටවල රංගනය උදෙසා සරසවි සම්මානත් ඔහුට ලැබී ඇත. 1988 වසරේ කලාශූරී සම්මානය ලැබූ ඔහු සුමති ටෙලි සම්මාන උළෙළේ දී ජීවිතයේ එක් වරක් කලාකරුවෙකුට හිමිවන සම්මානය දිනා ඇත.
හෙන්රි ජයසේන නම් නාට්යකරුවා පිළිබඳ තිස්ස අබේසේකර මහතා මෙසේ කියයි. ..."සිංහල නාට්ය කලාව උදෙසා තම ජීවිතයේ හොඳම කාලය වැය කළ හෙන්රිට හොඳ වැඩක් කළා යැයි හිත පුරාසතුටු විය හැක. මින් පසු එකම නාට්යයක්වත් බිහි නොකළත් හෙන්රිගේ නම නාට්ය වංශයේ ඉහළින්ම ලියවෙන්නට හුණු වටයේ කථාව පමණක් ප්රමාණවත් ය..."
හුණු වටයේම එන පරිදි "දෙයක් වේ නම් එය සුදූස්සාටම අයිති විය යුතු..." යන්න සනාථ කළ පුද්ගලයෙක් ලෙස ඔහු හැඳින්විය හැකිය. හුණු වටයේ කථාවේ අසඩක්, ගම්පෙරළියේ පියල්, මනමේ නාට්යයේ මනමේ කුමරු, දු දරුවෝහි සුදු සීයා ලෙස මෙරට රසික මතකයේ නොමැකී රඳමින් හෙන්රි ජයසේන අප අතර සදා සජීවී කලාකරුවෙක් ලෙස රඳනු ඇත.මෙරට ජ්යෙෂ්ඨතම නාට්යවේදියකු වූ හෙන්රි ජයසේන මහතා 2009 නොවැ 12 දහවල් කළුබෝවිල රෝහලේ දැඩිසත්කාර ඒකකයේ ප්රතිකාර ලබමින් සිටිය දී අභාවප්රාප්ත විය. මිය යන විට අසූ දෙවැනි වියේ පසු වූ ජයසේනයන් වේදිකාව, සිනමාව හා රූපවාහිනිය හරහා සිය කලා කෞශල්ය විදහා දැක්වු ජ්යෙෂ්ඨ කලාකරුවෙකි.එතුමාට නිවන් සුව අත්වේවා ....ආචාර්ය නුවන් නයනජිත් කුමාර සුරින්ගේ ශ්රී ලාංකේය සිනමා වංශයද ආශ්රිතව සහ අන්තර් ජාලයෙන්ද කරුණු ලබාගත් බව ස්තුති පුර්වකව සටහන් තබමි.